عوامل خانوادگی اعتیاد و تاثیراتی که اعتیاد بر خانواده میگذارد

در ادامه مبحث قبل در مورد اعتیاد در اینجا در مورد عوامل ابتلا به اعتیاد توضیح خواهیم داد.

به طور کلی عوامل اعتیاد متشکل از عوامل زیستی ، روانی، خانوادگی و اجتماعی میباشد

اما این کلاف سر در گم را نمیتوان فقط در همین چهار مورد ردیابی کرد.زیرا پیچیدگیهای بیماری اعتیاد و پیچیدگیهای نوع انسان نیز در هم ترکیب میشوند و در برخورد با معتادین همانطور که قبلا گفته شد بیش از شباهت ها متوجه تفاوتهای بسیاری در بین آنها میشویم‌.

در این مبحث به  عوامل خانوادگی اعتیاد و تاثیراتی که اعتیاد بر خانواده میگذارد خواهیم پرداخت.

همه ما این جمله که اعتیاد یک بیماری خانوادگی است را شنیده ایم . اما چگونگی این رابطه معنادار بسیار با اهمیت است.

مشکلات خانوادگی ، مشکلات زناشویی، مشکلات فردی و یا مشکلات روانی هر یک از والدین ،  و یا اعتیاد والدین یا یکی از اعضای خانواده .مسایلی هستند که محیط خانواده را نا امن و نا آرام و در بیان عامیانه به  جایی برای نماندن تبدیل میکنند . شاید فرد همچنان در همان خانه زندگی میکند ولی محیط امن روانی و یا حتی فیزیکی برای وی مهیا  نمیباشد . و در کنار این مسایل  اگرالگوی اعتیاد در محیط خانواده قرار داشته باشد احتمال گرایش به اعتیاد را همچنان بالاتر هم نشان خواهد داد. طبق آمارها در یک خانواذه ۶ نفره که پدر یا مادر معتاد وجود دارد حداقل یکی از فرزندان به اعتیاد مبتلا شده و در همین آمار نشان داده شده حداقل یکی از فرزندان سوابق اقدام به خودکشی را داشته است.

رفتارهای اعتیاد گونه از قبیل خشونتهاهای فیزیکی و کلامی و روانی، سرقت از خانه و اماکن دیگر، دروغگویی، عدم پایبندی به تعهدات معمول زندگی،  عدم مسئولیت پذیری . جمع گریزی و در عین حال ارتباط با شبکه های آلوده به مواد و فروشندگان، الگوی خواب آشفته و نا منظم و یا حتی وارونه.(شب بیداری و خواب در طول روز) را میتوان نام برد.

که همه این رفتارها را علاوه بر خود معتاد،اعضای خانواده معتاد  نیز به ناچار و یا در چرخه تعاملات خانوادگی از خود بروز میدهند . به عنوان مثال مادری که برای پنهان کردن اعتیادفررندش با تعدادی از افراد رفت و آمد نمیکند و این تعداد روز به روز بیشتر میشوند . ویا همین مادر برای پنهان کردن اعتیاد فرزند بارها ناچار به دروغگویی میشود. بارها مجبور به دستبرد به حساب بانکی همسرش میشود بنا به تهدیدهای فرزند معتاد و یا حمایت ناسالمی که در چرخه اعتیاد فرزندش آموخته. و خشم و خشونتی که پیرو اعتیاد یکی از اعضای خانواده در خانه جاریست و  اعضای خانواده مدام در حال مشاجره و یا مقصر اعلام کردن یکدیگر و.... میباشند . اینها مثالهای کوچکی از رفتارهای خانواده معتاد هستند که اعضای خانواده این قبیل رفتارهای مشابه رفتار فرد معادشان را انجام میدهند اما بدون مصرف  مواد. و این خود تاثیر مخرب اعتیاد است برای خود فرد معتاد به طور مستقیم و بر روی اعضای خانواده  به صورت غیر مسقیم حاکم میشود. و خود نشان دهنده این است که درمان اعتیاد هم یک درمان خانوادگیست و سم زدایی تنها تاثیرات زیستی و فیزیکی اعتیاد را برطرف کرده و تنها میتواند اولین قدم به سوی درمان اعتیاد باشد . طلاق و جدایی، زندگی از هم پاشیده و زندگی روزانه در بحران. بلا تکلیفی و... نیز از تاثیرات اعتیاد میباشند.

احساساتی که خانواده معتاد تجربه میکنند مثل ترس، احساس شرم و نقص ، احساس تنهایی و بیگانگی با دیگران، احساس طرد فیریکی یا عاطفی، سردی عاطفی و یا گاهی برعکس وابستگی و چسبندگی بیش از حد عاطفی ، احساس رها شدگی، احساس نا امنی فیزیکی و روانی، و احساس شک و سو ظن به حسن نیت دیگران، همه احساساتی عمیق  هستند که  اعضای خانواده معتاد در پروسه اعتیاد به تدریج تجربه کرده و در شکل گیری شخصیت آنها و البته فرزندان نقش دارد. خبر خوب اینکه برای تک تک این احساسات و تاثیرات آنها درمان وجود دارد .

تمام این مطلب برای رسیدن به یک نکته مهم مطرح شد و آن هم اینکه فرد معتاد خانواده هم فردیست که احتمالا از مدتها  و سالها قبل از اولین مصرف این احساسات را بنا به دلایل مختلفی که در خانواده وجود داشته تجربه میکرده  زیرا این احساسات و رفتارهای مخرب در بسیاری از خانواده هایی که  معضل اعتیاد در انها وجود ندارد هم دیده میشود و اعتیاد خود معلول آن علل بوده است. عوامل خانوادگی که چند سطر قبل گفته شد. »

بنابر این هرگز نمیتوان گفت که  فرد معتاد خانواده یا حتی مواد مخدر و محرک علتی برای تمام بدبختی و ناچاریهای خانواده میباشد.

گاهی خانواده ها اعتیاد را علت تمام مشکلات دانسته و گمان میکنند با قطع مصرف فرد معتاد درهای خوشبختی به روی آنها گشوده میشود.اما به مسایل قبل از اعتیاد که مسبب این محصول شده نیم نگاهی نداشته اند. این  نکته به معنای مقصر بودن خانواده نمیباشد. بلکه ریشه یابی و یافتن عوامل و برطرف کردن آنها برای درمان اعتیاد بسیار مهم و ضروریست.

و در مورد اینکه این مسایل با قطع مصرف برطرف میشود نیز باید گفت این یک امید واهی است .قطع مصرف باید شروع درمان فردی و خانوادگی باشد و شروع آگاهی و خودسازی و نوسازی خانواده باشد وگرنه باعث نا امیدی و قطع امید خانواده از فرد معتاد میشود چون در دیدگاه آنها  تنها اوست که مشکل داشته و اوست که باید درمان شود و در این صورت مسایل رفتاری و احساسی خانواده حتی پس از مرگ بیمار برطرف نخواهد شد. .

«اعتیاد معلول است ، اعتیاد علت نیست. »

«اعتیاد مشکل فرد معتاد به تنهایی نیست بلکه مشکل تمام اعضای خانواده است»

«در اعتیاد مشکل با قطع مصرف حل نمیشود بلکه با درمان حل میشود»

« درمان راهیست که با قطع مصرف به پایان نمیرسد بلکه تازه  آغاز میشود»

«بیماری اعتیاد اگر ریشه ای و خانوادگی درمان نشود ، تاثیرات مخرب آن حتی پس از مرگ فرد معتاد هم در خانواده بر جا خواهد ماند

سولماز علیزاده اهدایی